نکات برگزیده

یکی از ضرورت های انکار نشدنی در پیشرفت هر شخص وجود معلم و مدرس خوب است. آن چه در این نوشتار می آید آمیخته ای از تجربه و دیدگاه شخصی خودم می باشد. گاهی می پنداریم که ما در امری مثل حالت ۱ رفتار می کنیم و ممکن است فکر کنیم که دیگران فکر می کنند که ما مثل حالت ۲ هستیم در حالی که ممکن است حقیقتا ما مثل حالت ۳ باشیم. حال یک معلم هم ممکن است فکر کند که عملکری شایسته داشته باشد در حالی که در خلوت دانش آموزان و دانشجویان دیدگاه دیگری رواج دارد.

[مقدمه حذف شد] با این مقدمه  ویژگی های یک استاد و معلم خوب را می نویسم که البته تقدم و تاخر نوشتار زیر بر اساس اهمیت موضوع نیست.

۱٫تسلط کافی به مطالب درسی : یک معلم علاوه بر اینکه باید بر کتاب درسی کاملا مسلط باشد، باید کتاب های مرتبط با موضوع درسی که می دهد را نیز مطالعه نماید که درصورتی که دانش آموز یا دانشجویی سوالی در رابطه با موضوعی در حواشی مطالب درسی پرسید معلم بتواند با تسلط کامل پاسخ دهد.

۲٫ ارتباط کلامی و موثر با دا نش آموز(جو): این ارتباط هم باید چشمی و هم کلامی باشد، برخی از معلم ها را دیده ام که فقط که یا نگاهشان به زمین است و یا به تابلو!!!  مثلا خودم از همین ضعف یکی از استادان توانستم سریع از سر کلاسش به داروخانه بروم و برگردم!!!

۳٫سوال پرسیدن از دانش آموزان: یکی از ضعف های یک معلم می تواند این باشد که از دانش آموزانش سوال نمی پرسد و مرتب از آن ها امتحان نمی گیرد. همه می دانیم که دانش آموزان و دانش جویان تا تحت فشار قرار نگیرند درس نمی خوانند.

۴٫عدم نمره دادن بدون دلیل: معتقدم هیچ معلم و استادی نباید بیخود به دانش آموزانش نمره بدهد. اگر پس از چند ترم این رویه را در پیش بگیرد همه حساب کار دستشان می آید و درس می خوانند. متاسفانه در برخی دانشگاه ها که معرف حضور همه هستند کیلویی نمره می دهند و استادان معتقدند که حتما باید تعداد خاصی پاس بشوند در حالی که من فکر می کنم نمره ۱۰ مثل یک دیوار است این دیوار پایین نمی آید بلکه دانشجو است که باید بالا برود و از نظر علمی به تعالی برسد.

۵٫قاطعیت در کلام: فکر می کنم یک معلم و استاد نباید تحت تاثیر التماس های دانش آموزان و والدین آن ها و ارتباطات فامیلی و … قرار گیرد. معلم باید اول ترم که امتحان را تعیین می کند قاطعانه همان رو امتحان بگیرد و تاریخ را تغییر ندهد.

۶٫احترام به دانش آموز: بارها شاهد بوده ام که معلم و یا استادی به دانش جویی توهین می کند و یا او را با لفظ نادرستی صدا می کند. این امر علاوه بر اینکه شان معلمی وی را خدشه دار می کند، موجب عدم محبوبیت و از دست رفتن ارتباط صمیمی معلم با آن دانش آموز و حتی سایر دانش آموزان شود.

۷٫به روز بودن: کم نیستند معلم ها و استادانی که در ۲۰ و یا حتی ۳۰ سال پیش زندگی می کنند. کم نیستند معلم هایی که فقط هر انچه در  کتاب های درسی دیده اند و سر کلاس های خود شنیده اند  برای دانش آموزان بازگو می کنند و هیچ انس و آشنایی با پدیده ای به نام اینترنت و دریافت اخرین اخبار و اطلاعات و تحولات رشته خودشان از اینترنت را دنبال نمی کنند.

۸٫حضور به موقع سر کلاس: گاهی شاهد آن هستیم که برخی معلم ها و استادان عادت دارند ۱۵ دقیقه دیر سر کلاس حاضر شوند و ۱۵ دقیقه هم زودتر کلاس را تعطیل کنند. آن ها با این کار شان اگر یک کلاس ۳۰ نفری داشته باشند در هر جلسه حدود ۱۵ ساعت از وقت دانش آموزان را هدر می دهند و ضمن اینکه یک کار غیر اخلاقی انجام داده اند حقوقی که دریافت می کنند نیز خالی از اشکال نخواهد بود.

۹٫تمامی تلاش خود را سر کلاس کردن: متاسفانه برخی معلم ها که بیشتر هم در دبیرستان به چشم می خورند تمامی نکته ها و مطالبی که می دانند را سر کلاس نمی گویند تا دانش آموز با وی کلاس خصوصی هر جلسه ۳۰ هزار تومان بگیرد. مثلا  یکی از معلم های محترم بنده در دبیرستان که خیلی خوب هم درس می داد و واقعا هم مسلط بود سر کلاس درسش رو خوب می داد و هر جلسه حدود ۳۰ دقیقه جوک می گفت!!! درحالی که خیلی می توانست بهتر و بیشتر از این درس بدهد اما بقیه مطالب را به دانش آموزانی می گفت که کلاس خصوصی می گرفتند که البته من نمی گرفتم.

۱۰٫پیگیری وضعیت دانش آموزان ضعیف: یک معلم باید مثل پدر وقتی دانش آموزی در در وضعیت نامناسب درسی دید به صورت خصوصی با وی صحبت کند و دلیل ضعف وی را کنکاش کند. در صورت لزوم با والدین وی جریان را مطرح نماید نسبت به موضوع درسی و اخلاقی دانش آموز بی تفائت نباشد.

۱۱٫ آزادی بیان: معلم نباید دیکتاتور باشد. و قطعا او یا معلم است و یا دیکتاتور!!! چون یک دیکتاتور نمی تواند معلم باشد. معلم باید تمامی انتقادات با دید مثبت نگاه کند و ناراحت نشود و برخورد های بی ادبانه دانش آموزان و یا دانش جویان در صورتی که مخل کلاس نباشد در نمره آنان تاثیر منفی ندهد. یک معلم باید با رفتار  شایسته خود به فرد بی ادب درس ادب بدهد نه اینکه با رفتار نادرست خود همچون آن فرد بی ادب رفتار کند چرا که در این صورت با وی تفاوتی نخواهد داشت.

۱۲٫عدم تاثیردادن دیدگاه ها در ارزشیابی: یک معلم نباید دیدگاه های سیاسی و یا مذهبی دانش آموزان و یا دانش جویان را در نمره آن ها دخیل کند، چه مثبت و چه منفی. همچنین از تاثیر دادن موقعیت اجتماعی والدین دانش آموز در نمره دادن باید پرهیز کند برای مثال روز ۲۲ بهمن جشنی در دبیرستان به پا بود و مسئولین به فردی که مادرش در شورای شهر بوشهر بود به خاطر اینکه اسمش “بهمن” بود جایزه دادند ولی یکی از بچه ها که اهل روستا و بود و پارتی هم نداشت!!! و فامیلش “بهمنی” بود جایزه نگرفت.(این خاطرات از یاد نمی روند.)

۱۳٫توجه به امر تحقیق و پژوهش: هر درسی و هر معلمی متناسب با درس خود می تواند این مقوله را مورد توجه قرار دهد و قسمتی از نمره را به تحقیقی که صرفا کپی برداری نباشد و حداقل حاصل مرور چندین نوشته باشد، اختصاص دهد.

۱۴٫توجه به کارهای عملی: این امر بیشتر شامل درسهایی می شود که محتوای عملی هم دارند. شاید بهترین خاطراتی که از حرفه و فن دوران راهنمایی دارم کارهای عملی بود که انجام دادم و باعث شد که چیزی هایی یاد بگیرم که اگر آن موقع نمی آموختم شاید هرگز فرصت مناسبی برای یاد گیری آن موارد پیدا نمی کردم.

۱۵٫عدم تنبه بدنی: متاسفانه در دوران دبیرستان راهنمایی و ابتدایی بارها و بارها شاهد تنبیه بدنی دانش آموزان توسط معلم، مدیر و یا معاون بوده ام، صادقانه بگویم از این کار متنفرم. گرچه برخی هم ممکن است جرم بزرگی مرتکب شده باشند ولی مجازات این ها هم با تنبیه درست نیست چراکه هم عقل و هم شرع و هم قانون و هم مباحث روان شناختی و پژوهش های متفکران همه و همه حکایت از اشتباه بودن این عمل دارد. آیا حکومتی که مردم خود را با تفنگ و باتوم مورد هدف قرار می دهد می تواند با همین مردم ارتباط صمیمی برقرار کند؟ یک معلم چطور؟

۱۶٫نصیحت دانش آموزان کردن: هرچند الان که دانشجو هستم نصیحت علمی و اخلاقی استادان را گوش می دهم ولی به نظر من نصیحت کردن یه معلم در دوران ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان قطعا تاثیر بیشتری بر دانش اموزان خواهد داشت. شدیدا پیشنهاد می کنم که نصیحت های اخلاقی فراموش نشود، چرا که معلم به واسطه جایگاه علمی و مقدسش در ذهن دانش آموز تاثیر بسزایی در شخصیت وی خواهد داشت و موضوعات و چالش های اخلاقی مثل دروغ، غیبت، تهمت، پرتگاه های مسائل جنسی، ادب، نظم، نظافت و … به توازن و درخور کلاس از دید روان شناختی و تبعات اجتماعی مورد بحث قرار گیرد.

۱۷٫نظر سنجی: یک معلم باید بر مبنای اخلاق رفتار کند و همواره به دنبال برطرف کردن ضعف ها باشد. یکی از راه های خوب مطلع شدن از ضعف ها دانستن دادگاه های دانش آموزان خواهد بود که معلم می تواند نظر دانش آموزان را به صورت کتبی و نه شفاهی خواستار شود و این نظر سنجی حداقل باید ۲ بار در طول زمانی که آن دانش آموزان آن درس را می گذرانند انجام گیرد، چرا که آخر سال(در دبیرستان و…)   و یا اخر ترم(در دانشگاه) دیگر آن معلم کارش را کرده و آن پیشنهاد ها و انتقادات فقط ممکن است برای دانش آموزان بعدی خوب باشد.

پس از تحریر:

افزونه ۱۸٫مثال درسی از طبیعت: یک معلم و استاد خوب چه در رشته های فنی و مهندسی و چه در علوم انسانی باید بتواند به خوبی موضوع درس را به عالم طبیعت و اشیاء ملموس ارتباط دهد. این ارتباط باعث درک بهتر دانش آموزان و ثبت در حافظه ی بلند مدت آنها خواهد شد.این مثال ها باید مرتبط و برای دانش آموز قابل قبول باشد که این امر مستلزم تفکر معلم در این باره خواهد بود.

افزونه ۱۹٫شرکت دادن دانش آموزان ودانشجویان در مباحث درسی: این امر می تواند به صورت کنفرانس و یا سوال پرسیدن از دانش آموزان و درخواست توضیح قسمتی از درس از سوی آنان صورت گیرد.

افزونه ۲۰٫تلف نکردن وقت کلاس: متاسفانه گاهی شاهد آن هستیم که معلم یا استادی ضمن اینکه بسیار خوب درس می دهد اما وقت کلاس را به صورت های مختلفی تلف می کند. هر چند که گفتن برخی مباحث اجتماعی، مذهبی و یا سیاسی می تواند چاشنی درس دادن باشد اما پرداختن بیش از اندازه به موضوعات غیر درسی نیز به سود دانش آموزان و دانش جویان نخواهد بود.

در اخر هم یک جمله از دکتر شریعتی که می تواند افزونه ۲۱ ام باشد:

من ستایشگر معلمی هستم که اندیشیدن را به من آموخت نه اندیشه ها را